Chính sách thuế của Mỹ, đặc biệt là các biện pháp áp thuế lên hàng hóa nhập khẩu, đã và đang tạo ra những xáo trộn đáng kể trong chuỗi cung ứng toàn cầu, và lĩnh vực khoáng sản không nằm ngoài vòng xoáy này. Từ việc thay đổi dòng chảy thương mại, định hình lại mối quan hệ giữa các quốc gia, đến việc thúc đẩy các doanh nghiệp tìm kiếm nguồn cung ứng và thị trường mới, tác động của chính sách thuế Mỹ là đa chiều và sâu rộng. Trong bối cảnh đó, Việt Nam nổi lên như một mắt xích tiềm năng, có cơ hội nhưng cũng đối diện không ít thách thức.
Những “Cơn địa chấn” từ chính sách thuế Mỹ:
Chính sách thuế của Mỹ, với xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng trong những năm gần đây, đã gây ra những tác động trực tiếp và gián tiếp lên chuỗi cung ứng khoáng sản toàn cầu:
- Thay đổi dòng chảy thương mại: Việc áp thuế cao lên khoáng sản nhập khẩu từ một số quốc gia (đặc biệt là Trung Quốc) đã làm giảm đáng kể lượng hàng hóa này chảy vào Mỹ. Các nhà nhập khẩu Mỹ buộc phải tìm kiếm các nguồn cung ứng thay thế từ các quốc gia khác không bị áp thuế hoặc có mức thuế thấp hơn. Điều này tạo ra sự dịch chuyển trong bản đồ thương mại khoáng sản thế giới.
- Tăng chi phí sản xuất: Thuế nhập khẩu làm tăng chi phí nguyên liệu đầu vào cho các ngành công nghiệp sử dụng khoáng sản tại Mỹ. Điều này có thể dẫn đến tăng giá thành sản phẩm cuối cùng, giảm khả năng cạnh tranh của hàng hóa Mỹ trên thị trường quốc tế.
- Ảnh hưởng đến các quốc gia xuất khẩu: Các quốc gia có sản lượng khoáng sản lớn và phụ thuộc vào thị trường Mỹ phải đối mặt với nguy cơ giảm doanh thu xuất khẩu, dư thừa nguồn cung và áp lực tìm kiếm thị trường mới.
- Thúc đẩy đa dạng hóa nguồn cung: Chính sách thuế Mỹ đã tạo động lực cho các doanh nghiệp trên toàn cầu đa dạng hóa chuỗi cung ứng khoáng sản, giảm sự phụ thuộc vào một hoặc một vài nhà cung cấp duy nhất. Điều này làm tăng tính linh hoạt và giảm thiểu rủi ro trong trường hợp có biến động chính trị hoặc thương mại.
- Tạo ra sự bất ổn và khó dự đoán: Sự thay đổi thất thường trong chính sách thuế của Mỹ gây ra sự bất ổn và khó khăn cho các doanh nghiệp trong việc lập kế hoạch dài hạn và đầu tư vào lĩnh vực khoáng sản.
- Khuyến khích đầu tư vào khai thác và chế biến nội địa: Chính sách thuế có thể tạo ra lợi thế cho các doanh nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản tại Mỹ, khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực này để giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu.
Vai trò tiềm năng của Việt Nam trong chuỗi cung ứng mới
Trong bối cảnh chuỗi cung ứng khoáng sản toàn cầu đang có sự điều chỉnh, Việt Nam nổi lên như một quốc gia có tiềm năng đóng vai trò quan trọng hơn:
- Nguồn tài nguyên khoáng sản đa dạng: Việt Nam sở hữu trữ lượng đáng kể nhiều loại khoáng sản như bauxite, titan, đất hiếm, than đá, apatit, đá vôi… Đây là nền tảng vững chắc để Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
- Vị trí địa lý chiến lược: Nằm ở vị trí trung tâm Đông Nam Á, Việt Nam có lợi thế về giao thông vận tải biển, thuận lợi cho việc xuất nhập khẩu khoáng sản.
- Chi phí lao động cạnh tranh: So với nhiều quốc gia phát triển, chi phí lao động tại Việt Nam vẫn còn ở mức cạnh tranh, thu hút đầu tư vào các ngành công nghiệp chế biến khoáng sản.
- Hội nhập kinh tế quốc tế: Việc Việt Nam tham gia vào nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) mở ra cơ hội tiếp cận các thị trường lớn trên thế giới, bao gồm cả Mỹ (dù có những thách thức hiện tại).
Những thách thức mà Việt Nam phải đối mặt
Để thực sự tận dụng được cơ hội và đóng vai trò quan trọng hơn trong chuỗi cung ứng khoáng sản toàn cầu, Việt Nam cần vượt qua những thách thức sau:
- Công nghệ khai thác và chế biến còn hạn chế: Phần lớn hoạt động khai thác và chế biến khoáng sản tại Việt Nam vẫn còn lạc hậu, giá trị gia tăng thấp và gây nhiều tác động đến môi trường.
- Cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ: Hệ thống giao thông, cảng biển và logistics cần được đầu tư và nâng cấp để đáp ứng nhu cầu vận chuyển khoáng sản ngày càng tăng.
- Quy định pháp lý và chính sách chưa hoàn thiện: Cần có một khung pháp lý rõ ràng, minh bạch và ổn định để thu hút đầu tư bền vững vào lĩnh vực khoáng sản.
- Vấn đề môi trường và xã hội: Hoạt động khai thác khoáng sản cần được quản lý chặt chẽ để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và cộng đồng địa phương.
- Cạnh tranh từ các quốc gia khác: Việt Nam phải cạnh tranh với nhiều quốc gia khác cũng đang tìm kiếm cơ hội trong chuỗi cung ứng khoáng sản toàn cầu.
Tận dụng cơ hội và nâng cao vai trò:
Việt Nam cần có những bước đi chiến lược và quyết liệt:
- Đầu tư vào công nghệ khai thác và chế biến tiên tiến: Nâng cao hiệu quả khai thác, tăng cường chế biến sâu để tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn.
- Phát triển cơ sở hạ tầng logistics: Đầu tư vào cảng biển, đường bộ, đường sắt để giảm chi phí vận chuyển và tăng cường khả năng kết nối.
- Hoàn thiện khung pháp lý và chính sách: Tạo môi trường đầu tư thuận lợi, minh bạch và ổn định cho lĩnh vực khoáng sản.
- Chú trọng phát triển bền vững: Ưu tiên các dự án khai thác và chế biến khoáng sản thân thiện với môi trường và mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương.
- Tăng cường hợp tác quốc tế: Tìm kiếm đối tác chiến lược để đầu tư vào công nghệ, phát triển thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Chính sách thuế của Mỹ đã tạo ra những xáo trộn không nhỏ trong chuỗi cung ứng khoáng sản toàn cầu, mở ra những cơ hội mới nhưng cũng đặt ra không ít thách thức cho các quốc gia. Việt Nam, với tiềm năng tài nguyên và vị trí địa lý, có cơ hội để gia tăng vai trò của mình trong chuỗi cung ứng mới này. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng đó, Việt Nam cần có những chiến lược phát triển bài bản, tập trung vào nâng cao năng lực nội tại, hoàn thiện chính sách và hướng đến phát triển bền vững. “Lằn ranh thuế Mỹ” không chỉ là một thách thức mà còn là một động lực để Việt Nam tái cấu trúc và vươn lên trong bản đồ khoáng sản thế giới.
