Việc Mỹ áp đặt mức thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp cao ngất ngưởng lên tới gần 46% đối với một số sản phẩm than nhập khẩu từ Việt Nam đã dấy lên những lo ngại sâu sắc về tương lai xuất khẩu than của Việt Nam sang thị trường này. Với mức thuế gần như “án tử” thương mại, câu hỏi đặt ra là liệu than Việt còn cơ hội nào để “chen chân” vào một trong những thị trường tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới?
“Rào cản” khổng lồ và thị trường “khó tính”
Mỹ không chỉ là một thị trường tiêu thụ than lớn mà còn nổi tiếng với các tiêu chuẩn chất lượng khắt khe và các quy định về môi trường nghiêm ngặt. Việc bị áp mức thuế gần 46% đồng nghĩa với việc giá than Việt Nam khi đến tay các nhà nhập khẩu và người tiêu dùng Mỹ sẽ tăng vọt, trở nên hoàn toàn kém cạnh tranh so với than nội địa Mỹ và than từ các quốc gia khác không bị áp thuế hoặc có mức thuế thấp hơn.
Thực tế cho thấy, với mức thuế cao như vậy, cánh cửa xuất khẩu than sang Mỹ gần như đã khép lại đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Chi phí vận chuyển, bốc xếp cộng thêm mức thuế “khủng” sẽ khiến giá thành than Việt Nam trở nên phi lý, không một nhà nhập khẩu nào muốn chấp nhận rủi ro và giảm lợi nhuận đến mức đó.
Những tác động nhãn tiền và hậu quả lâu dài
Việc mất đi thị trường Mỹ sẽ gây ra hàng loạt tác động tiêu cực cho ngành than Việt Nam:
- Sụt giảm mạnh sản lượng xuất khẩu: Mỹ từng là một trong những thị trường tiêu thụ than tiềm năng của Việt Nam, đặc biệt là các loại than antraxit chất lượng cao. Việc bị áp thuế cao sẽ dẫn đến sự sụt giảm nghiêm trọng về sản lượng xuất khẩu sang thị trường này.
- Giảm doanh thu và lợi nhuận: Các doanh nghiệp xuất khẩu than sẽ phải đối mặt với nguy cơ giảm doanh thu và lợi nhuận đáng kể, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh và khả năng tái đầu tư.
- Tăng áp lực cạnh tranh trong nước: Lượng than không thể xuất khẩu sang Mỹ có thể quay trở lại thị trường nội địa, làm gia tăng áp lực cạnh tranh với các doanh nghiệp khai thác và kinh doanh than trong nước, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ than trong nước cũng đang có xu hướng giảm do sự phát triển của các nguồn năng lượng tái tạo.
- Ảnh hưởng đến việc làm: Nếu sản lượng khai thác và xuất khẩu giảm, các mỏ than có thể phải cắt giảm sản lượng hoặc thậm chí đóng cửa, gây ảnh hưởng đến công ăn việc làm của hàng ngàn công nhân ngành than.
- Mất cơ hội mở rộng thị trường: Thị trường Mỹ là một “bàn đạp” quan trọng để các doanh nghiệp than Việt Nam học hỏi kinh nghiệm, nâng cao tiêu chuẩn và mở rộng sang các thị trường khó tính khác. Việc bị loại khỏi thị trường này sẽ làm mất đi cơ hội quý báu đó.
- “Cửa Hẹp” và Những Nỗ Lực Cần Thiết
Mặc dù cánh cửa xuất khẩu than sang Mỹ gần như đã đóng sập, nhưng vẫn còn những “cửa hẹp” và những nỗ lực mà ngành than Việt Nam có thể thực hiện:
- Tìm kiếm các thị trường ngách: Nghiên cứu và tìm kiếm các phân khúc thị trường ngách tại Mỹ có nhu cầu đặc biệt đối với các loại than mà Việt Nam có lợi thế (nếu có). Tuy nhiên, quy mô của các thị trường này thường không lớn.
- Tập trung vào chất lượng và giá trị gia tăng: Nâng cao chất lượng than, chế biến sâu để tạo ra các sản phẩm than có giá trị gia tăng cao hơn, có thể cạnh tranh ở các phân khúc đặc biệt tại Mỹ.
- Theo dõi sát sao diễn biến chính sách: Tiếp tục theo dõi chặt chẽ các diễn biến chính sách thương mại của Mỹ, tìm kiếm cơ hội để đàm phán hoặc kiến nghị điều chỉnh mức thuế.
- Chuyển hướng thị trường: Đây có lẽ là giải pháp mang tính chiến lược nhất. Ngành than Việt Nam cần tập trung nguồn lực để mở rộng và phát triển các thị trường xuất khẩu khác như các nước châu Á (Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, các nước ASEAN) và có thể cả châu Âu.
- Tái cơ cấu ngành than: Đây là cơ hội để ngành than Việt Nam nhìn nhận lại chiến lược phát triển, tập trung vào hiệu quả, bền vững và giảm sự phụ thuộc vào một thị trường duy nhất. Phát triển các công nghệ khai thác và sử dụng than sạch hơn cũng là một hướng đi quan trọng.
Mức thuế gần 46% từ Mỹ thực sự là một đòn giáng mạnh vào ngành than Việt Nam, gần như “khóa chặt” cánh cửa xuất khẩu sang thị trường này. Dù vẫn còn những “cửa hẹp”, nhưng cơ hội là rất mong manh. Bài toán sống còn của ngành than Việt Nam lúc này là phải nhanh chóng thích ứng, đa dạng hóa thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh và có một chiến lược phát triển bền vững, ít phụ thuộc vào những biến động khó lường từ các thị trường lớn. Đây là thời điểm để ngành than Việt Nam nhìn nhận lại và tìm ra con đường đi riêng, đảm bảo sự phát triển ổn định trong tương lai.
