Ngành than đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của nhiều quốc gia, đặc biệt là ở những nước giàu tài nguyên khoáng sản như Việt Nam. Than là nguồn nhiên liệu chủ yếu để sản xuất điện năng, phục vụ các ngành công nghiệp nặng, và góp phần vào an ninh năng lượng quốc gia. Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích kinh tế to lớn, ngành than cũng tiềm ẩn nhiều tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Ô nhiễm không khí
- Một trong những tác động lớn nhất của ngành than là phát thải các chất gây ô nhiễm không khí. Quá trình khai thác và đốt than thải ra một lượng lớn bụi, SO₂, NOx, và các chất hữu cơ độc hại như benzen và formaldehyde. Những chất này không chỉ gây ảnh hưởng trực tiếp đến hệ hô hấp mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như hen suyễn, viêm phế quản, và bệnh tim mạch.
- Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các khu vực gần mỏ than hoặc nhà máy nhiệt điện sử dụng than thường có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn. Các hạt bụi siêu mịn PM2.5 và PM10 phát ra từ hoạt động khai thác và đốt than dễ dàng xâm nhập vào phổi, gây kích ứng và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư phổi.
Ô nhiễm nước
- Hoạt động khai thác than cũng dẫn đến ô nhiễm nước, khi các chất độc hại như kim loại nặng (chì, thủy ngân, cadmium) bị rò rỉ từ các bãi thải và xâm nhập vào hệ thống nước ngầm. Nước nhiễm kim loại nặng không chỉ gây tác hại trực tiếp đến sức khỏe của con người mà còn làm suy giảm đa dạng sinh học, ảnh hưởng đến hệ sinh thái và nguồn tài nguyên nước ở khu vực xung quanh.
- Ở Việt Nam, nhiều khu vực khai thác than ở Quảng Ninh đã ghi nhận tình trạng ô nhiễm nước nghiêm trọng, gây ảnh hưởng đến sinh kế và sức khỏe của cộng đồng dân cư. Nước nhiễm kim loại nặng có thể dẫn đến nhiều vấn đề về sức khỏe như tổn thương thần kinh, thận, và trong một số trường hợp, gây nguy hiểm cho thai nhi nếu phụ nữ mang thai sử dụng nước nhiễm độc.
Ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng
- Tác động đến sức khỏe cộng đồng do ngành than không chỉ dừng lại ở ô nhiễm không khí và nước mà còn ảnh hưởng đến các vấn đề về an toàn lao động. Người lao động trong ngành than thường đối mặt với các nguy cơ như sập mỏ, ngộ độc khí than và bệnh bụi phổi (pneumoconiosis) do hít phải bụi than trong thời gian dài.
- Cộng đồng sống gần các khu khai thác than thường xuyên tiếp xúc với tiếng ồn, bụi bẩn và các tác nhân gây ô nhiễm khác, làm giảm chất lượng cuộc sống và gây ra nhiều căng thẳng về sức khỏe tâm lý. Đối với trẻ em, tác động của ô nhiễm từ ngành than còn nặng nề hơn, vì hệ miễn dịch và hệ hô hấp của trẻ em dễ bị tổn thương hơn so với người lớn.
Hướng đi bền vững cho ngành than
- Trước tình trạng ngành than gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực, các nước trên thế giới đã và đang tìm kiếm giải pháp để giảm thiểu tác động xấu lên môi trường và sức khỏe cộng đồng. Các giải pháp bao gồm việc áp dụng công nghệ sạch trong quá trình khai thác và đốt than, đầu tư vào các hệ thống lọc bụi và giảm phát thải, cũng như tăng cường các biện pháp bảo vệ sức khỏe cho người lao động.
- Việt Nam đã có những chính sách nhằm hạn chế tác động của ngành than, như quy định về bảo vệ môi trường và an toàn lao động trong ngành khai thác khoáng sản. Tuy nhiên, việc thực thi các quy định này vẫn còn nhiều thách thức. Đồng thời, việc chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời đang được khuyến khích nhằm giảm phụ thuộc vào than và bảo vệ môi trường.
- Ngành than đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế nhưng cũng mang lại nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng và môi trường. Việc nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, áp dụng công nghệ sạch và tìm kiếm các nguồn năng lượng thay thế là những giải pháp cần thiết nhằm đảm bảo phát triển bền vững cho ngành năng lượng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
