Than đá là một trong những nguồn năng lượng quan trọng của Việt Nam, chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu năng lượng quốc gia. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về năng lượng và giảm thiểu tác động đến môi trường, ngành khai thác than đã chuyển mình mạnh mẽ, áp dụng công nghệ hiện đại và hướng đến phát triển bền vững.
Tầm quan trọng của than đá trong nền kinh tế Việt Nam
Than đá đóng vai trò quan trọng trong sản xuất điện, là nguồn cung cấp năng lượng chính cho các nhà máy nhiệt điện lớn như Quảng Ninh, Thái Bình, và Vĩnh Tân. Ngoài ra, than còn được sử dụng trong nhiều ngành công nghiệp như luyện kim, sản xuất xi măng và hóa chất.
Hoạt động khai thác truyền thống gặp nhiều thách thức như
- Sự cạn kiệt của các mỏ lộ thiên dễ khai thác.
- Điều kiện khai thác hầm lò ngày càng phức tạp và nguy hiểm.
- Áp lực từ việc bảo vệ môi trường và giảm phát thải khí nhà kính.
- Để vượt qua những thách thức này, ngành than tại Việt Nam đã và đang tích cực đổi mới công nghệ.
Các công nghệ khai thác hiện đại đang được áp dụng tại Việt Nam
Công nghệ cơ giới hóa khai thác hầm lò
Khai thác hầm lò là phương pháp chính tại các mỏ sâu ở Quảng Ninh, nơi tập trung phần lớn trữ lượng than của Việt Nam. Công nghệ cơ giới hóa giúp nâng cao hiệu suất khai thác và đảm bảo an toàn lao động:
- Máy đào liên tục (Continuous Miner): Tăng tốc độ khai thác, giảm phụ thuộc vào sức lao động.
- Hệ thống giàn chống tự hành: Đảm bảo an toàn cho công nhân trong quá trình khai thác tại các hầm lò có độ sâu lớn.
- Băng tải hiện đại: Tự động vận chuyển than từ hầm lò lên mặt đất, giảm thiểu công đoạn thủ công và chi phí vận hành.
Công nghệ khai thác lộ thiên tự động hóa
- Tại các mỏ lộ thiên, công nghệ tự động hóa và điều khiển từ xa được áp dụng rộng rãi:
- Xe tải tự hành: Sử dụng hệ thống định vị GPS để vận chuyển đất đá và than một cách chính xác.
- Máy xúc và máy khoan điều khiển từ xa: Tăng độ chính xác trong khai thác, giảm nguy cơ tai nạn.
Công nghệ giám sát và quản lý thông minh
- Hệ thống cảm biến IoT: Theo dõi các thông số môi trường như khí độc, nhiệt độ và độ ẩm trong hầm lò, đảm bảo an toàn cho công nhân.
- Phần mềm quản lý khai thác: Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) để tối ưu hóa quy trình khai thác, dự đoán trữ lượng và lập kế hoạch khai thác dài hạn.
Công nghệ thân thiện với môi trường
Hệ thống xử lý chất thải
- Ngành than đã đầu tư vào các hệ thống xử lý bụi, khí thải và nước thải hiện đại:
- Hệ thống lọc bụi: Giảm lượng bụi phát sinh trong quá trình khai thác và vận chuyển.
- Xử lý nước thải mỏ: Loại bỏ các kim loại nặng và chất độc hại trước khi xả ra môi trường.
Tái chế đất đá thải
Đất đá thải từ quá trình khai thác được tái chế thành vật liệu xây dựng, góp phần giảm lượng chất thải và tận dụng tối đa nguồn tài nguyên.
Trồng cây phục hồi môi trường
Sau khi khai thác, các khu vực mỏ được cải tạo và phủ xanh bằng cách trồng cây, tái tạo hệ sinh thái tự nhiên.
Định hướng phát triển bền vững của ngành khai thác than tại Việt Nam
Trong bối cảnh chuyển đổi năng lượng toàn cầu, Việt Nam đang hướng tới giảm dần sự phụ thuộc vào than đá, song song với việc khai thác hiệu quả các nguồn tài nguyên hiện có. Một số định hướng quan trọng bao gồm:
Đầu tư vào công nghệ xanh: Sử dụng các thiết bị tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải khí nhà kính.
Nâng cao năng lực quản lý: Ứng dụng công nghệ số trong quản lý sản xuất và bảo vệ môi trường.
Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao: Đào tạo công nhân và kỹ sư có khả năng vận hành các thiết bị hiện đại.
Việc áp dụng công nghệ khai thác than hiện đại không chỉ giúp ngành công nghiệp này nâng cao hiệu quả sản xuất mà còn giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Đây là minh chứng cho sự nỗ lực của Việt Nam trong việc cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, hướng đến một nền công nghiệp năng lượng bền vững.
