Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng cấp bách, các quốc gia công nghiệp nặng đang tham gia vào một “cuộc đua” giảm phát thải khí CO2 để đạt mục tiêu Net Zero theo Thỏa thuận Paris. Năm 2025, phát thải CO2 toàn cầu vẫn đạt kỷ lục cao, với hơn 37 tỷ tấn, chủ yếu từ các ngành công nghiệp như năng lượng, sản xuất và giao thông. Các quốc gia như Trung Quốc, Mỹ, Ấn Độ và Liên minh châu Âu (EU) dẫn đầu về lượng phát thải, nhưng cũng là những nước tiên phong trong các cam kết giảm phát thải. Theo báo cáo của IEA, năm 2024 chứng kiến sự sụt giảm ở các nền kinh tế tiên tiến, nhưng tổng thể toàn cầu vẫn tăng do nhu cầu năng lượng từ than đá. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết cuộc đua này, từ tình hình hiện tại đến tiến độ, thách thức và triển vọng tương lai.
Tình hình phát thải CO2 toàn cầu và vai trò của các quốc gia công nghiệp nặng
Phát thải CO2 từ hoạt động con người là nguyên nhân chính gây nóng lên toàn cầu, với nồng độ CO2 trong khí quyển đạt mức cao kỷ lục năm 2025. Các quốc gia công nghiệp nặng – những nước có ngành công nghiệp chiếm tỷ lệ lớn GDP như sản xuất thép, xi măng, hóa chất và năng lượng – chịu trách nhiệm cho hơn 70% phát thải toàn cầu. Theo báo cáo của EU’s Joint Research Centre, năm 2024, phát thải toàn cầu tăng 1,5% so với 2023, chủ yếu từ ngành điện lực (+235 Mt CO2eq), trong khi EU dẫn đầu xu hướng giảm phát thải.
Top 10 quốc gia có lượng phát thải CO2 cao nhất năm 2025 bao gồm:
- Trung Quốc: Khoảng 30% tổng phát thải toàn cầu, chủ yếu từ than đá.
- Mỹ: Giảm nhẹ nhờ chuyển đổi sang khí đốt tự nhiên, nhưng vẫn ở mức cao.
- Ấn Độ: Tăng nhanh do đô thị hóa và công nghiệp hóa.
- Nga, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Iran, Ả Rập Xê Út và Canada: Tập trung vào dầu mỏ, khí đốt và sản xuất nặng.
- Hơn 110 quốc gia đã cam kết Net Zero vào năm 2050, với Trung Quốc nhắm đến 2060. Tuy nhiên, để giữ ấm toàn cầu dưới 1,5°C, phát thải cần giảm 45% vào năm 2030.
Cam kết và tiến độ của các quốc gia chính
Các quốc gia công nghiệp nặng đang cạnh tranh để dẫn đầu trong chuyển đổi xanh, với các cam kết NDCs (Nationally Determined Contributions) mới cho năm 2025. Dưới đây là so sánh tiến độ:
- EU: Dẫn đầu với giảm 1,1% phát thải năm 2024, nhờ chính sách Green Deal và thuế carbon. Mục tiêu giảm 55% vào 2030 so với 1990.
- Mỹ: Phát thải giảm so với 1990, nhờ chuyển sang năng lượng tái tạo. Chính quyền Biden đẩy mạnh Inflation Reduction Act, nhưng thách thức từ ngành dầu khí.
- Trung Quốc: Lớn nhất thế giới, nhưng cam kết đạt đỉnh phát thải trước 2030 và Net Zero 2060. Tăng đầu tư năng lượng mặt trời và gió, nhưng vẫn phụ thuộc than đá.
- Ấn Độ: Phát thải tăng, nhưng cam kết Net Zero 2070. Tập trung năng lượng tái tạo, nhưng thách thức từ tăng trưởng dân số.
- Nhật Bản và Hàn Quốc: Cam kết Net Zero 2050, đầu tư vào công nghệ hydro và pin lưu trữ.
Báo cáo IPCC nhấn mạnh cần đạt đỉnh phát thải trước 2025 và loại bỏ trợ cấp nhiên liệu hóa thạch để giảm 10% phát thải vào 2030.
Thách thức trong cuộc đua giảm phát thải
Mặc dù có tiến bộ, các quốc gia đối mặt nhiều thách thức:
- Phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch: 36 công ty dầu khí chiếm 50% phát thải toàn cầu, và các dự án mới sau 2021 không phù hợp với Net Zero.
- Tăng trưởng kinh tế: Các nước đang phát triển như Ấn Độ và Trung Quốc cần cân bằng giữa tăng trưởng và giảm phát thải.
- Công nghệ và chi phí: Chuyển đổi đòi hỏi đầu tư lớn vào năng lượng tái tạo, nhưng thiếu công nghệ ở một số quốc gia.
- Chính trị và thương mại: Thuế quan và chính sách như của Mỹ dưới thời Trump có thể ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng xanh.
UNEP nhấn mạnh giải pháp ngành nghề có thể giảm 31 Gt CO2 vào 2030 nếu hành động quyết liệt.
Ví dụ thực tế và so sánh hiệu quả
- EU vs. Mỹ: EU giảm mạnh hơn nhờ chính sách thống nhất, trong khi Mỹ phụ thuộc vào chính quyền liên bang.
- Trung Quốc vs. Ấn Độ: Trung Quốc dẫn đầu về lắp đặt năng lượng tái tạo, nhưng Ấn Độ tăng phát thải nhanh hơn do đô thị hóa.
- Các nước châu Á khác: Nhật Bản đầu tư vào hydro xanh, Hàn Quốc vào xe điện.
Bảng so sánh tiến độ (dựa trên dữ liệu 2024-2025):
Lợi ích của việc giảm phát thải
- Môi trường: Giảm nóng lên toàn cầu, bảo vệ đa dạng sinh học.
- Kinh tế: Tạo việc làm trong ngành xanh, tiết kiệm chi phí năng lượng dài hạn.
- Sức khỏe: Giảm ô nhiễm không khí, cứu hàng triệu mạng sống.
- Cạnh tranh toàn cầu: Các nước dẫn đầu như EU sẽ có lợi thế thương mại xanh.
Cuộc đua giảm phát thải CO2 của các quốc gia công nghiệp nặng là chìa khóa để đạt mục tiêu khí hậu toàn cầu. Mặc dù phát thải vẫn tăng, các cam kết NDCs năm 2025 và tiến bộ ở EU, Mỹ, Trung Quốc cho thấy hy vọng. Để thành công, cần hợp tác quốc tế, loại bỏ trợ cấp hóa thạch và đầu tư công nghệ. Nếu không hành động, thế giới sẽ đối mặt hậu quả nghiêm trọng. Các quốc gia cần đẩy mạnh nỗ lực để biến “cuộc đua” này thành chiến thắng chung cho hành tinh
