Ngành thép và nhôm Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, với năng lực sản xuất thép thô vượt 30 triệu tấn/năm và nhôm khoảng 1,5 triệu tấn/năm. Năm 2024, tổng xuất khẩu thép đạt khoảng 12,6 triệu tấn, kim ngạch 9,1 tỷ USD; nhôm và sản phẩm đạt hơn 2 tỷ USD. Hai thị trường Mỹ và châu Âu (EU) chiếm tỷ trọng quan trọng: Mỹ là điểm đến lớn thứ 3 của thép VN (983 triệu USD năm 2024, tăng 159%), nhôm 480 triệu USD (tăng 9,5%); EU cao điểm đạt 2 tỷ USD thép/năm. Với nhu cầu toàn cầu về cơ sở hạ tầng, ô tô điện và chuyển đổi xanh, đây là cơ hội “vàng” cho doanh nghiệp Việt, dù đối mặt thuế quan và rào cản phi thuế.
Tình hình xuất khẩu hiện tại (2024-2025)
Sang Mỹ:
- Chỉ số20247 tháng đầu 2025Thép (tấn)~1,13 triệu 620.000 (giảm 45%)Thép (USD)983 triệu390 triệu (giảm 58%)Nhôm (USD)480 triệuChưa công bố chi tiết, nhưng vẫn tăng trưởng
- Giá thép trung bình giảm 23% xuống 630 USD/tấn do dư cung toàn cầu và nhu cầu Mỹ yếu (PMI dưới 50%). Thị phần VN tại Mỹ giảm từ 3% xuống 1,7%.
Sang EU:
- Chỉ số 2024 Triển vọng 2025Thép (USD)~1,5-2 tỷ Tăng nhờ EVFTA Nhôm (USD)307 triệuTăng 14,5%
- Kim ngạch thương mại VN-EU Q1/2025 đạt 17,5 tỷ USD, tăng 9,7%.
Cơ hội xuất khẩu sang Mỹ
Mặc dù Tổng thống Trump áp thuế 25% thép/10% nhôm từ tháng 2/2025, tăng lên 50% từ 4/6/2025, thị trường Mỹ vẫn mở cửa nhờ thỏa thuận khung thương mại Mỹ-VN ngày 26/10/2025.
- Thỏa thuận mới: Giữ thuế song phương 20% (thay vì 50%), miễn trừ một số sản phẩm; VN mở cửa thị trường cho hàng Mỹ, hợp tác chống lẩn tránh thuế, sở hữu trí tuệ. Điều này tạo “cửa sáng” cho thép/nhôm VN, đặc biệt sản phẩm hạ nguồn (tôn, ống thép).
- Nhu cầu cao: Đạo luật Hạ tầng (IIJA) và CHIPS Act đẩy nhu cầu thép lên 100 triệu tấn/năm. VN chiếm 4,4% thị phần thép Mỹ, giá cạnh tranh (thấp hơn nội địa 20-30%).
- Lợi thế: Doanh nghiệp như Hòa Phát, Hoa Sen đa dạng sản phẩm, chứng nhận nguồn gốc rõ ràng (tránh nghi ngờ từ TQ).
Dự báo: Nếu Fed cắt giảm lãi suất, giá thép Mỹ tăng, xuất khẩu VN có thể phục hồi 20-30% cuối năm.
Cơ hội xuất khẩu sang châu Âu
- EVFTA (hiệu lực 2020) là “chìa khóa vàng”, loại bỏ 99% thuế quan trong 7 năm.
- Gói hỗ trợ 200 tỷ Euro: EU đề xuất hỗ trợ xanh hóa ngành thép, thay thế than cốc bằng hydro xanh, tạo nhu cầu thép carbon thấp. VN có thể tiếp cận quỹ này nếu đầu tư công nghệ sạch (Hòa Phát đang xây lò điện hồ quang).
- Net Zero Industry Act: Ưu tiên nhập khẩu thép xanh từ đối tác EVFTA.
- Lợi thế: Chi phí sản xuất thấp, vị trí gần (giảm logistics 15-20% so châu Á khác).Dự báo: Xuất khẩu thép sang EU tăng 15-20% năm 2025, nhôm tăng nhờ ô tô điện.
Thách thức lớn cần vượt qua
Thuế quan và phòng vệ thương mại:
- Thị trườngThépNhômMỹ20-50% + chống phá giá 39-110%10-25%EUTự vệ (giảm 15% quota) + CBAM từ 2026Điều tra tự vệ
- CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon): Áp dụng thép/nhôm từ 2026, tính phí carbon (có thể +20-30% giá). VN phát thải cao (2 tấn CO2/tấn thép), cần giảm 30% để cạnh tranh.
- Khác: Lẩn tránh từ TQ, tiêu chuẩn REACH, quy tắc “nấu chảy-đúc”.
Giải pháp và khuyến nghị
Ngắn hạn: Rà soát chứng nhận xuất xứ (C/O), đa dạng sản phẩm hạ nguồn (tăng giá trị 2-3 lần).
Dài hạn:
- Xanh hóa: Đầu tư lò điện (giảm 80% phát thải), tham gia quỹ EU.
- Chứng nhận: ISO 14001, CBAM reporting từ 2025.
- Hợp tác: Liên kết Mỹ-VN-EU framework, tham gia CPTPP.
- Doanh nghiệp: Hoa Sen, Pomina tập trung EU; Hòa Phát đẩy Mỹ.
Chính phủ: Đàm phán miễn thuế, hỗ trợ vay xanh 5.000 tỷ VND.
Dù thuế quan “nóng” từ Trump và CBAM EU, cơ hội xuất khẩu thép/nhôm VN sang Mỹ-EU vẫn rộng mở nhờ thỏa thuận khung 26/10/2025 và EVFTA. Với kim ngạch tiềm năng 3-4 tỷ USD/năm, ngành cần chuyển mình xanh, chất lượng cao để đạt mục tiêu 15 tỷ USD xuất khẩu thép toàn cầu 2030. Đây không chỉ là thách thức, mà là động lực vươn ra thế giới!
